Διδώ Σωτηρίου

Απόσπασμα από την  εκπομπή της ΕΡΤ Μονόγραμμα

Ματωμένα χώματα (απόσπασμα )

Απόσπασμα από το μυθιστόρημα  της Διδώς Σωτηρίου ''Ματωμένα χώματα ''

"Η καταστροφή της Σμύρνης"

- Φωτιά!

- Φωτιά!

- Βάλαν φωτιά στη Σμύρνη!

Πεταχτήκαμε ορθοί. Κοκκινόμαυρες φλόγες τινάζονταν στον ουρανό χοροπηδηχτές.

- Είναι κατά την Αρμενογειτονιά.

- Πάλι οι Αρμεναίοι θα τα πλερώσουνε!

- Αποκλείεται να κάψουνε ολόκληρη τη Σμύρνη. Ποιο συμφέρον έχουνε; Αφού έγινε πια δική τους...

Η φωτιά απλωνόταν παντού. Ντουμάνιασε ο ουρανός. Μαύρα σύγνεφα ανηφορίζανε και μπερδευότανε το να με τ’ άλλο. Κόσμος, εκατοντάδες χιλιάδες κόσμος, τελός από φόβο αρχίνησε να τρέχει απ’ όλα τα στενοσόκακα και τους βερχανέδες και να ξεχύνεται στην παραλία σα μαύρο ποτάμι.

- Σφαγή! Σφαγή!

- Παναγιά, βόηθα!

- Προφτάστε!

- Σώστε μας!

Η μάζα πυκνώνει, δεν ξεχωρίζεις ανθρώπους, μα ένα μαύρο ποτάμι που κουνιέται πέρα δώθε απελπισμένα, δίχως να μπορεί να σταθεί ούτε να προχωρήσει. Μπρος θάλασσα, πίσω φωτιά και σφαγή! Ένας αχός κατρακυλάει από τα βάθη της πολιτείας και σπέρνει τον πανικό.

- Μας σφάζουνε!

- Έλεος!

Η θάλασσα δεν είναι πια εμπόδιο. Χιλιάδες άνθρωποι πέφτουνε και πνίγονται. Τα κορμιά σκεπάζουνε τα νερά σα να ναι μώλος. Οι δρόμοι γεμίζουνε κι αδειάζουνε και ξαναγεμίζουνε. Νέοι, γέροι, γυναίκες, παιδιά, ποδοπατιούνται, στριμώχνονται, λιποθυμούνε, ξεψυχούνε. Τους τρελαίνουν οι χατζάρες, οι ξιφολόγχες, οι σφαίρες των τσέτηδων.

Το βράδι το μονοφώνι κορυφώνεται. Η σφαγή δε σταματά. Μόνο όταν τα πλοία ρίχνουνε προβολείς γίνεται μια πρόσκαιρη ησυχία. Μερικοί που καταφέρανε να φτάσουνε ζωντανοί ίσαμε τη μαούνα μας ιστορούνε το τι γίνεται όξω, στις γειτονιές. Οι τσέτες του Μπεχλιβάν και οι στρατιώτες του Νουρεντίν τρώνε ανθρώπινο κρέας. Σπάζουνε πλιατσικολογούνε σπίτια και μαγαζιά. Όπου βρούνε ζωντανούς τους τραβούνε όξω και τους βασανίζουνε. Σταυρώνουνε παπάδες στις εκκλησιές, ξαπλώνουνε μισοπεθαμένα κορίτσια κι αγόρια πάνω στις Άγιες Τράπεζες και τ’ ατιμάζουνε. Απ’ τον Άη Κωνσταντίνο και το Τάραγατς ίσαμε το Μπαλτσόβα το τούρκικο μαχαίρι θερίζει. Η φωτιά όλη τη νύχτα αποτελειώνει το χαλασμό. ... Σπίτια, εργοστάσια, σχολειά, εκκλησίες, μουσεία, νοσοκομεία, βιβλιοθήκες, θέατρα, αμύθητοι θησαυροί, κόποι, δημιουργίες αιώνων. Εξαφανίζουνται κι αφήνουνε στάχτη και καπνούς.

Αχ, γκρέμισε ο κόσμος μας! Γκρέμισε η Σμύρνη μας! Γκρέμισε η ζωή μας! Η καρδιά, τρομαγμένο πουλί, δεν ξέρει πού να κρυφτεί. Ο τρόμος, ένας ανελέητος καταλυτής άδραξε στα νύχια του κείνο το πλήθος και το αλάλιασε. Ο τρόμος ξεπερνάει το θάνατο. Δε φοβάσαι το θάνατο. Ο τρόμος έχει το πρόσταγμα. Τσαλαπατά την ανθρωπιά ...

Τι κάνουν λοιπόν οι προστάτες μας; Τι κάνουν οι ναύαρχοι με τα χρυσά σειρίτια, οι διπλωμάτες κι οι πρόξενοι της Αντάντ! Στήσανε κινηματογραφικές μηχανές στα καράβια τους και τραβούσανε ταινίες τη σφαγή και τον ξολοθρεμό μας! Μέσα στα πολεμικά οι μπάντες τους παίζανε εμβατήρια και τραγούδια της χαράς, για να μη φτάνουν ίσαμε τ’ αφτιά των πληρωμάτων οι κραυγές της οδύνης και οι επικλήσεις του κόσμου. Και να ξέρει κανείς πως μια μόνο μια κανονιά, μια διαταγή, έφτανε για να διαλύσει όλα κείνα τα μαινόμενα στίφη. Κι η κανονιά δε ρίχτηκε κ η εντολή δε δόθηκε. (Ματωμένα χώμτα, σσ. 288-9)

Αντάρτη του Κιορ Μεμέτ χαιρέτα μου τη γη όπου μας γέννησε, Σελάμ σοϊλέ... Ας μη μας κρατάει κάκια που την ποτίσαμε μ’ αίμα. Καχρ ολσούν σεμπέπ ολανλάρ! Ανάθεμα στους αίτιους! (σ. 313)

Ενότητα 39η : Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον μικρασιατικό πόλεμο

    Ενότητα 39^η :            Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον μικρασιατικό πόλεμο

Ελλάδα:

Το κίνημα του 1922

·        To Σεπτ. του 1922 εκδηλώθηκε στρατιωτικό κίνημα που ζητούσε:

-την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου,

-    τη διάλυση της Βουλής και το σχηματισμό νέας κυβέρνησης που θα είχε την εμπιστοσύνη της Αντάντ

- την ενίσχυση του μετώπου στη Θράκη για να μη χαθούν κι άλλα εδάφη.

Επικεφαλής :Ν. Πλαστήρας και Σ. Γονατάς.

·        Επαναστατική κυβέρνηση

·        ο Κωνσταντίνος είχε ήδη εγκαταλείψει τη χώρα αφήνοντας στο θρόνο το γιο του Γεώργιο Β΄.

Η ανακωχή των Μουδανιών

·        Η επαναστατική κυβέρνηση υπό την πίεση των κεμαλικών απειλών και της Αγγλίας αποδέχτηκε την ανακωχή των Μουδανιών. 

·        Στα μέσα Νοέμβ. του 1922 ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Α. Θράκης από τον ελληνικό στρατό και το ντόπιο ελληνικό πληθυσμό.

Ελλάδα: Η «δίκη των έξι»

·        Η επαναστατική κυβέρνηση σύστησε έκτακτο στρατοδικείο στο οποίο παραπέμφθηκαν ως υπαίτιοι της ήττας οκτώ κορυφαία στελέχη της βασιλικής παράταξης: Δ. Γούναρης, Ν. Στράτος, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Γ. Μπαλτατζής, Ν. Θεοτόκης, Γ. Χατζηανέστης, Μ. Γούδας και Ξ. Στρατηγός.

·        Το Νοέμβ. 1922 καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν οι έξι πρώτοι.

Η συνθήκη της Λοζάνης (1923)

·        Υπογράφτηκε στις 24 Ιουλίου 1923 στη Λοζάνη της Ελβετίας και προέβλεπε:

-  την  αναγνώριση της τουρκικής κυριαρχίας σε Μ. Ασία και Α. Θράκη,

-   την παραχώρηση της Ίμβρου και της Τενέδου στην Τουρκία.

·        Στη συνθήκη ενσωματώθηκε ελληνοτουρκική σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών (Ιαν. 1923), σύμφωνα με την οποία όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Τουρκίας έπρεπε να μετοικήσουν στην Ελλάδα και όλοι οι μουσουλμάνοι της Ελλάδας στην Τουρκία. Εξαιρέθηκαν:

-  το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου,

-    οι μουσουλμάνοι της Δ. Θράκης.  

Κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα

Επιδείνωση οικονομικής κατάστασης –πτώση μισθών – ανάγκη αποκατάστασης προσφύγων και παλαιών πολεμιστών

Το έργο της  επαναστατικής κυβέρνησης:

·        Απαλλοτρίωση και διανομή γαιών σε γηγενείς ακτήμονες και πρόσφυγες

·        Υιοθέτησε το γρηγοριανό ημερολόγιο.

Καλοκαίρι  1923 :Απεργιακό  κύμα

Οι εκλογές του 1923:

·        Η επαναστατική κυβέρνηση παρέδωσε την εξουσία.

·        Στις εκλογές του Δεκ. 1923 συμμετείχαν το Κόμμα Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου και η Δημοκρατική Ένωση του Αλ. Παπαναστασίου, ενώ τα φιλοβασιλικά κόμματα απείχαν.

·        Ο Γεώργιος Β΄ υποχρεώθηκε να φύγει στο εξωτερικό και αντιβασιλέας ορίστηκε ο Π. Κουντουριώτης.

Κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία 

·        Μεταρρυθμίσεις Κεμάλ (απήχηση  μόνο σε μεσαία και ανώτερα στρώματα ) :

Κοσμικός –λαϊκός χαρακτήρας πολιτεύματος

    - οργάνωση συστήματα υγείας και εκπαίδευσης,

     -λατινικό αλφάβητο

-κατάργηση  πολυγαμίας

-   παραχώρηση δικαιώματος  ψήφου στις γυναίκες,

-    απαγορεύτηκαν το φέσι και ο φερετζές,

-     χρήση οικογενειακών επιθέτων. 

Ενότητα 38η : Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922)

Ενότητα 38^η : Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922)

Η ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας

·        Η ελληνική διοίκηση εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη παράλληλα με την απόβαση του ελληνικού στρατού.

·        Ύπατος αρμοστής : Αριστείδης Στεργιάδης , η πολιτική του οποίου προκάλεσε αντιδράσεις μεταξύ των Ελλήνων.

→Σημαντικό έργο στην οικονομία, στην εκπαίδευση, στην υγεία και στην επανεγκατάσταση των προσφύγων.  

Οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού έως το καλοκαίρι του 1920.

·        Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε τα εδάφη για τα οποία είχε εντολή.

·        Ο Βενιζέλος πήρε από το συνέδριο του Παρισιού άδεια επέκτασης της ελληνικής ζώνης κατοχής Ενότητα 38^η : Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922)ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την Α. Θράκη και προέλασε σε βάθος 100-150 χλμ. στη Μικρά Ασία.

·         

Απόρριψη της συνθήκης των Σεβρών από το τουρκικό κίνημα αντίστασης

Οι εκλογές του 1920 και η επάνοδος του Κωνσταντίνου

Ελλάδα : οξυμένο πολιτικό κλίμα :

·        Δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου στο Παρίσι.

·        Δολοφονία του αντιβενιζελικού Ίωνα Δραγούμη στην Αθήνα.

Οι εκλογές:

·        Ο Βενιζέλος προκήρυξε εκλογές αμέσως μετά την επιτυχία των Σεβρών.

·         Αντιβενιζελική συμμαχία ( Δημήτριοσ Γούναρη) : υπόσχεση για  τερματισμό του πολέμου.

·        Ο αιφνίδιος θάνατος του Αλέξανδρου, που εκτελούσε χρέη βασιλιά

·        Ήττα Βενιζέλου στις εκλογές   του Νοεμβρίου του 1920

·        Δημοψήφισμα →επάνοδος Κων/νου (Δεκ.1920)

·         

Διπλωματικές επιτυχίες του τουρκικού κινήματος αντίστασης

·        Αλλαγή στάσης των Δυνάμεων απέναντι στην Ελλάδα. 

·        Διπλωματικές κινήσεις του Κεμάλ:

     συμφωνία συνεργασίας με τη Σοβιετική Ένωση (Μάρτ. 1921),

   συμφωνίες με Γαλλία (Μάρτ. & Οκτ. 1921) και Ιταλία (Μάρτ. 1921).

·        Οι ελληνικές δυνάμεις είχαν πλέον μόνο την αγγλική υποστήριξη αλλά και αυτή σε διπλωματικό επίπεδο.

Οι εξελίξεις έως τον Αύγουστο του 1922

·        Η κυβέρνηση και ο Κωνσταντίνος αποφάσισαν να συνεχίσουν τον πόλεμο.

·        Επίθεση του ελληνικού στρατού το καλοκαίρι του 1921 μέχρι το Σαγγάριο -ισχυρή αντίσταση των Τούρκων-υποχώρηση στη γραμμή Εσκί Σεχίρ-Κιουτάχεια-Αφιόν Καραχισάρ.   

·        Ο Κεμάλ, ενισχυμένος πλέον, εμφανιζόταν αδιάλλακτος.

·        Στην Αθήνα ενισχύονταν οι αντιπολιτευτικές φωνές και οξυνόταν η οικονομική κρίση.

·                    Στις 13 Αυγ. 1922 εκδηλώθηκε η τουρκική αντεπίθεση, η ελληνική άμυνα κατέρρευσε και ο μικρασιατικός ελληνισμός πήρε το δρόμο της προσφυγιάς.